-
1 ук
I сущ.1) в разн. знач. стрела́аткан ук кире кайтмый — вы́пущенная стрела́ обра́тно не возвраща́ется
картадагы кызыл уклар — кра́сные стре́лы на ка́рте
2) стре́лкасәгать угы — стре́лка часо́в
манометр угы — стре́лка мано́метра
үлчәү угы — стре́лка весо́в
3) жа́ло ( обычно у насекомых)елан угы — змеи́ное жа́ло
4) перен. остриёсатира угы — остриё сати́ры
5) бот. волосо́к, шипкычыткан уклары — воло́сики крапи́вы
•- ук ату- ук елан
- ук савыты••- ук кебекII частица1) ( с местоимениями) жешул ук урында — на то́м же ме́сте
шундый ук — тако́й же
шулай ук — та́к же
шул ук тавыш — то́т же го́лос
2) в сочет. с прил. и нареч. дово́льно-таки́юл яхшы ук йончытты — доро́га дово́льно-таки́ изму́чила
якын ук килдек — подошли́ дово́льно-таки́ бли́зко
яхшы ук зур — дово́льно-таки́ большо́й
3) да́жеурыныннан ук торды — да́же с ме́ста привста́л
кычкырып ук җибәрде — да́же вскри́кнул
4) с сущ. в дат. и напр. п. до са́мого, вплоть до, да́же; ажөйгә чаклы ук — аж до до́ма
урманга ук барып җиттем — я дошёл (аж) до са́мого ле́са
5) с сущ. в исх. п. и нареч. са́мыйэшнең башыннан ук — с са́мого нача́ла рабо́ты
бусагадан ук — от са́мого поро́га
алдан ук — зара́нее, с са́мого нача́ла
6) в сущ. в предл. п. и деепр. на -ганчы (-канчы) ещё, уже́мәктәптә чакта ук — ещё в шко́ле
кояш чыкканчы ук — ещё до рассве́та
7) с деепр. на -гач (-кач) как то́лько; сра́зуишек ачылгач ук — как то́лько откры́лась дверь
кайткач ук — сра́зу по возвраще́нии
8) сра́зу же, ту́т жекайтышлый ук кер — ту́т же по пути́ загляни́
-
2 зәнки
1. диал.; прил.1) злой, зло́бный, жёлчный2) злой, ядови́тый; металли́ческийзәнки тавыш белән — металли́ческим го́лосом
•2. сущ.злю́ка, ве́дьматыңлама шул зәнкине — не слу́шай э́ту ве́дьму
зәнки карчык (кортка) — ба́ба-яга́; перен. ста́рая ве́дьма
-
3 тын
I сущ.1) дыха́ние, вздох; вдох || дыха́тельныйтынны буа торган — затрудня́ющий дыха́ние
тын көпшәсе — дыха́тельная тру́бка
2) прост. во́здухкамераның тыны чыккан — во́здух из ка́меры ( велосипедной) весь вы́шел
3) пар вы́хода, выдыха́ния ( в прохладно-влажную погоду)тын беленә башлаган — стал заме́тен пар дыха́ния ( при низкой температуре)
4) перен. возде́йствие, влия́ние; духреволюциянең кайнар тыны — горя́чее дыха́ние револю́ции
5) диал. душа́, духтыны барның өне бар — (посл.) име́ющий ду́шу име́ет и го́лос (т.е. может и протестовать, и голосить)
•- тын алу- тын алыш
- тын бетү
- тын куырылдыру
- тын куыру
- тын кысылу
- тын өрү
- тын тарыгу
- тын юлы
- тын юллары
- тынны тарыктыру
- тын чыгару
- тынны чыгару••тын алган тавыш та чыкмау (ишетелмәү, сизелмәү) — быть соверше́нно беззву́чным (букв. не слы́шать и зву́ка дыха́ния)
тын алганны (алганын, алганыңны) да сизү (белү) — знать всю подного́тную (букв. знать и то, как ды́шится кому́; кто, как, чем ды́шит и т. п.)
тын алдырмау, тын (да) алырга (да) бирмәү — не дава́ть переды́шки
тын (да) алдырмы́йча — не дава́я передохну́ть; без переды́шки
тын кабу (кысу, тоту) — затрудня́ть/затрудни́ть дыха́ние
- тын алмастантынны (тынын, тыныңны) арттан (эчтән) алу — груб.-прост. дыша́ть че́рез зад, отма́лчиваться от стра́ха, выжида́ть молчко́м, ждать забве́ния просту́пка
- тын да алмыйча
- тын да чыгармыйча
- тын да тартмыйча
- тын алырга да онытып
- тын алуны да онытып
- тын кысу
- тын да чыгармау
- тынын да чыгармау
- тыны да чыкмый
- тының чыкмасын
- тының да чыкмасын
- тыныңны да чыгарма
- тыныңны да чыгарасы булма II сущ.прост. коро́ткий промежу́ток вре́мениIII 1. прил.бер тын эшләп алу — немно́го порабо́тать
1) в разн. знач. ти́хийтын һава — ти́хая пого́да (букв. во́здух)
тын елга — ти́хая река́
тын урын — ти́хое ме́сто
тын почмак — ти́хий у́гол (уголо́к)
тын төн — ти́хая ночь
урман тын — лес тих, в лесу́ ти́хо
2) ти́хий, молчали́выйбик тын кеше — о́чень ти́хий челове́к
2. нареч.ул гел тын — он всегда́ молчали́в
ти́хо; молчали́воурамда тын — на у́лице ти́хо
шул кадәр тын ки... — так ти́хо, что...
- тын булу- тын калу 3. сущ.; редко1) см. тынлыкурман тынында — в тиши́ ле́са
2) поко́й, успокое́ниеIV 1. диал.; прил.тынымны, көнемне бозма — (погов.) не наруша́й мой поко́й ( говорится нежелательному жениху)
перело́жный2. сущ.тын җир — перело́жная земля́
перело́гтынга калдыру — оста́вить на (как) перело́г
См. также в других словарях:
шыңгырдау — 1. Шыңгыр шыңгыр килү, шундый тавыш чыгару. Ямьсез, калтыраулы калын тавыш бирү ә патефон һаман шыңгырдый 2. Яңгыраш бирү, нин. б. тавышны яңгыратып кайтару яки шул тавыштан яңгырап тору 3. Яңгырап торган музыкаль матур тавыш белән җырлау, сөйләү … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
шаулау — 1. Кычкырып сөйләшү, гөжләү. Кешеләр яки башка тереклек ияләре тавышыннан билгеле бер урынның гөжләп, шау гөр килеп торуы тур. 2. Моторлар һәм гомумән машиналарның эш процессында тигез тавыш чыгарып торулары. Уты янып торган самавырның гөжләп,… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чаклы — бәйл. 1. Нин. б. эш хәрәкәтнең чиген, таралыш тирәлеген белдерә. Бер ноктадан икенче ноктага кадәр булган араны белдерә 2. Эш хәрәкәтнең юнәлешен, нәрсәгә дә булса якынаюын белдерә агач җиргә чаклы бөгелде 3. караңгыга чаклы 4. ун сумга чаклы 5.… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәлинкә — сөйл. 1. Кырыйлары бераз күтәрелеп торган, киң, яссы төпле кечерәк кенә түгәрәк сай савыт. Шул савытка сыешлы әйбер микъдары 2. Вак үлчәүләрдә: батынкы түгәрәк калай савыт яки теләсә нинди яссы калай 3. Радиоалгычта: бераз уртага батынкы итеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәрилкә — сөйл. 1. Кырыйлары бераз күтәрелеп торган, киң, яссы төпле кечерәк кенә түгәрәк сай савыт. Шул савытка сыешлы әйбер микъдары 2. Вак үлчәүләрдә: батынкы түгәрәк калай савыт яки теләсә нинди яссы калай 3. Радиоалгычта: бераз уртага батынкы итеп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
фон — I. и. 1. Рәсемдә, картинада – нигез буяу, җирлек буявы 2. Берәр нәрсәнең арткы планы яки күренеше (шул планда кем яки нәрсә дә булса аерылып күренеп тора) 3. күч. Кем яки нәрсә аерылып торган гомуми нигез; даирә, тирә юнь, гомуми шартлар. II. ФОН … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
чыңлау — Металлга металл бәрелгәндә һ. б. ш. үзенә бертөрле тавыш барлыкка килү; металл тавышы чыгу 2. Яңгырау, ишетелү шундый сүзләр чыңлап киткән чакта 3. Кагыйдә буларак, колак , чигә сүзләреннән соң килеп, шул урыннарда берәр төрле авыртулы тавыш… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
бер — I. 1. 1 саны һәм цифры. Шул сан исәбендәге микъдар. Парның сыңары 2. Үзе генә, бердәнбер, ялгыз 3. Фигыль алдыннан килгәндә: бер тапкыр 4. бер тиен дә бирмәде 5. бик көр, көтүдә бер сыер 6. кергән бере бетә тора 7. с. күңелләр бер булса... шәһәр… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
өрү — I. Өзек өзек тавышлар чыгару (эт, төлке тур.) 2. күч. Тиргәшү, әрләшү, орышу; начар сүзләр әйтү. II. ӨРҮ – 1. Һава агымын куу, куып күчерү, һаваны хәрәкәткә китерү (җил тур.). Кая да булса салкын һава керү, үтәли җил барлыкка килү тур. ярыктан… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
сайлау — 1. Яхшырагын яки кирәгрәген эзләү карау яисә аерып алу. Өстенрәк, яхшырак, дөресрәк дип табу 2. Тавыш биреп, берәр оешма, орган членлыгына яки җаваплы (сайлаулы) хезмәт урынына үткәрү, җибәрү делегатлар сайлау. Членнарын шул рәвешле билгеләп… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
саф — (САФЛАНУ) (САФЛАНДЫРУ, САФЛАУ) (САФЛЫ) (САФЛЫК) – I. и. 1. Кешеләрнең һ. б. (гадәттә хәрәкәт итүче) нәрсәләрнең хәрби тәртип белән, тигез ара калдырып урнашкан рәте һәм шул рәвешле тезелеп оешкан төркеме. Хайваннарның, кошларның сафка охшаш рәте… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
